örnefni – Íslensk þjóðtrú

Hrófá og friðlýstar minjar á Ströndum

Jón Jónsson · 10. júní, 202410. júní, 2024

Höfundur: Einar Ísaksson fornleifafræðingur Hrófá í Steingrímsfirði er merkilegur staður og sagnaríkur. Á söguöld bjó þar Þórir bóndi, „mikill hávaðamaður og heldur ódæll og óvinsæll. Hann varð missáttur við hirðmann Ólafs konungs í kaupstefnu á Steingrímsfirði …“ Fór sú deila á þann veg að Þórir var myrtur af Þorgeiri Hávarssyni eins og segir í 13. …

View Post →

Strákurinn Láki og dysin hans

Jón Jónsson · 15. apríl, 202415. apríl, 2024

Einar Ísaksson fornleifafræðingur á Broddanesi við Kollafjörð er þessi misserin að rannsaka dysjar, kuml og hauga á Ströndum, og örnefni, heimildir og sagnir um slíkt. Hann gerir vettvangsathuganir í tengslum við þessa heimildavinnu og er búinn að fara víða um Bitru, Kollafjörð og Steingrímsfjörð, skoða líklega staði og spjalla við landeigendur, bændur og búalið. Síðustu …

View Post →

Steingrímur – jólasveinn á Ströndum

Jón Jónsson · 20. desember, 202227. desember, 2022

Í gamalli þulu af Ströndum þar sem jólasveinar á svæðinu eru taldir upp, er Steingrímur einn þeirra sem nefndir eru til sögu. Nafnið á honum er auðvitað kunnuglegt mannanafn sem enn er notað í talsverðum mæli. Auk þess passar það einkar vel á Ströndum, þar sem stærsti fjörðurinn heitir einmitt Steingrímsfjörður. Samt er erfiðara að …

View Post →

Grýluörnefni á Ströndum

Jón Jónsson · 10. desember, 202228. apríl, 2023

Nú líður að jólum og jólavættir og verur eru óðum að fara á stjá. Það getur verið varasamt að vera á ferli í svartasta skammdeginu í kringum jólahátíðina. Á þessum tíma ársins getur maður auðveldlega rekist á jólavætti af tröllakyni, Grýlu og Leppalúða og allt þeirra fólk. Þessum jólaskepnum er ekki gaman að mæta á …

View Post →

Heilladys á Bjarnarnesi

Jón Jónsson · 4. október, 20224. október, 2022

Á Bjarnarnesi, milli Steingrímsfjarðar og Bjarnarfjarðar á Ströndum, er mikil gjótvarða á klettahöfða. Sagt er að þarna séu dysjaðir smalarnir á Bjarnarnesi og Kaldrananesi, en þeir höfðu orðið ósáttir um hvor jörðin ætti rétt á selveiði í skerjum út af nesinu og deilan hafi magnast svo að þeir hafi barist og drepið hvorn annan. Hafi …

View Post →

Stúlkan og hrafninn

Jón Jónsson · 4. október, 20224. október, 2022

Á sumum stöðum fléttast saman náttúra, sögur og sagnir. Innan við Ós í Steingrímsfirði á Ströndum eru svokallaðar Ósborgir og undir þeim innanverðum er lítil vík sem heitir Bjarnavík. Þar var forðum býli, að því er munnmæli og þjóðsögur segja. Sagt er að í Bjarnavík hafi einu sinni verið stúlka niðursetningur. Hafði hún fyrir vana …

View Post →

Svartafljót – álagahylur í Ósá á Ströndum

Jón Jónsson · 4. október, 20224. október, 2022

Í Ósá í Ósdal við Steingrímsfjörð á Ströndum, undir Bólunum sem eru Ósmegin við ána, er hylur í ánni sem er kallaður Svartafljót. Þessi hylur er í raun álagablettur, en í honum má ekki veiða. Sagt er að refsingin fyrir að brjóta gegn þessum álögum sé að sá bóndi sem lætur veiða í honum í …

View Post →

Álagablettir á Ströndum

Jón Jónsson · 23. mars, 20214. október, 2022

Sýningin Álagablettir á Ströndum var opnuð á Sauðfjársetrinu í Sævangi, þjóðtrúardaginn mikla, 7. september 2013. Álagablettir eru ákveðnir staðir í náttúrunni sem á hvílir bannhelgi eða álög af einhverju tagi. Á Íslandi eru sögur af álagablettum oft tengdar huldufólki, t.d. afmarkaðir grasblettir þar sem slægjurnar tilheyra vættunum og bannað er að slá. Oft eru þessir …